FELIETONY PUBLIKOWANE W LATACH 90. W "TYGODNIKU SOLIDARNOŚĆ"

      

     Krótki kurs nowoczesnej historii prywatyzacji (PRL-bis)

     Przedtem było tak, że pracującym, emerytom, zdrowym i chorym państwo odbierało pieniądze, które przeznaczało na siebie, to znaczy na jako taki dobrobyt tzw. nomenklatury, na policję jawną i tajną, na uzbrojenie, na marnotrawstwo oraz na Koreę, Kubę, Wietnam itp., najogólniej mówiąc, na Związek Radziecki. Niewielką resztę państwo wypłacało pracującym, emerytom, a dla wszystkich chorych utrzymywało kiepskie, ale nieodpłatne szpitale. Był to tak zwany kapitalizm państwowy. Należało przerwać ten przewlekły eksperyment i zawrócić do kapitalizmu normalnego, czyli prywatnego.

     Już w latach 70. kierownicy tamtego państwa (przezywani "właścicielami PRL"), a zwłaszcza ci młodsi, roztropnie miarkowali, że lepiej i bezpieczniej na przyszłość być właścicielem swojego niż wszystkiego. Do słusznego wniosku przywiodła ich refleksja nad tworzoną przez siebie historią. W kapitalizmie państwowym nie było w zasadzie prawa własności, natomiast grupa właścicieli wszystkiego, tak zwane "kierownictwo" najwyższego i wysokiego szczebla zmieniało się co jakiś okres, nagle i według nie rozpoznanych do końca zasad. Pojedynczy właściciel całości z dnia na dzień nie tylko ginął z oczu publiczności, ale w jednej chwili zostawał zaledwie rentierem państwa, wyzutym z własności pozornie własnej. (Dotkliwie - ale jakże barwnie - doświadczył tego Edward Gierek, mimo tego, że był pionierem powrotu do normalności. Nie tylko jedna czy druga rezydencja okazała się nie jego, nie tylko cenne obrazy czy wartościowe meble, ale nawet słynny kucyk,* zakupiony za tak zwane "państwowe pieniądze", został mu odebrany).

     Proces powrotu Związku Radzieckiego - z Polską na czele - do Europy zapoczątkowany w latach 70. niespodziewanie przerwany został przez wyrosły z powszechnego, ekonomicznego i patriotycznego buntu związek Solidarność. Godzi się wspomnieć, że nie było spójności w tym ruchu: jedni mówili "socjalizm tak, wypaczenia nie", inni opowiadali się za wypaczeniami a przeciw socjalizmowi, większość zaś nie dokonywała wyborów programowych licząc, że przy wsparciu Ojca Świętego wszystko się jakoś samo, spokojnie, korzystnie i sprawiedliwie ułoży. Zarówno ta niespójność jak i - przede wszystkim - ożywienie społeczne większości, zorganizowanej demokratycznie w ramach rewolucyjnego ruchu, znacznie utrudniały rokowania. Wiadomo, że jeśli ktoś ma wszystko, to nie jest w stanie podzielić się ze wszystkimi, może, co najwyżej kogoś przyciągnąć do puli. Na nieszczęście zbuntowane masy, upojone doraźnymi sukcesami, przekroczyły granice rozsądku i tak ludzie zatrudnieni w fabrykach zaczęli pokrzykiwać, że te fabryki są ich, nauczyciele oznajmili, że szkoły do nich należą, nawet część zatrudnionych w radio i telewizji ujawniła poczucie własności wobec narzędzi pracy, a jakby tego nie było dość, jacyś oficerowie i sierżanci milicji wydali oświadczenie, że czują się własnością społeczeństwa. W tamtym państwie doszło do sytuacji patowej. Właściciele ani nie mogli dać (bo chcieli wszyscy), ani nie mogli sobie wziąć, jak wcześniej zamierzyli, ani nie mogli nawet rozważnie podzielić się z wybranymi przywódcami rewolucji (co było do zrobienia), bo wszyscy wszystkim patrzyli na ręce. Proces reform został zahamowany.

      Historyczną zasługą Solidarności było wykazanie, że na drodze powrotu do kapitalizmu prywatnego nie ma łatwych rozwiązań. Zwolennicy reform nie dali jednak za wygraną. Czy tak zwany stan wojenny był mniejszym złem, czy większym - faktem jest, że zaangażowano do tego wojskowych. Ba, ale żeby wojsko miało, cywil musi na nie zarobić. Prawidłowość tę - ponadustrojową - zaczęli uświadamiać Wojciechowi Jaruzelskiemu zniecierpliwieni cywile od połowy lat 80. Szczęśliwie okazało się, że przywódca ten ma umysł otwarty. Co więcej - odbywając coraz śmielsze konsultacje ze światem cywilnym - na co pozwolił rozwój wydarzeń geopolitycznych - doszedł on sam do zaskakującego spostrzeżenia, że od momentu internowania Edwarda Gierka proces reform nie posunął się zbytnio.

     Najświatlejsze, inteligentne, a więc rozwojowe i niecierpliwe siły w Moskwie wiedziały o tym dobrze. Tamtejszy obóz reform, wzbierający na sile w KGB, wyraził swoją opinię jednoznacznie: "Czas dzielić, towarzysze: mы движемся к Европе!" Z moskiewskiej perspektywy tradycyjnie sprawa wydawała się prosta.

      W Polsce nastąpiło przyspieszenie pod kierunkiem M. Rakowskiego. Tymczasem, powtórzę, nie ma łatwych rozwiązań, gdy do dzielenia jednak jest dużo, a do brania więcej chętnych niż zaplanowano. Rozdanie pre-magdalenkowe weszło w pewną kolizję z rozdaniem magdalenkowym, jawny układ "okrągłego stołu" natrafił na roszczenia późniejsze, a wszystko to odbija się - do dziś - o rozdanie pierwotne, z takim właśnie skutkiem, jak konstatowane niezadowolenie większości społeczeństwa.

     Jeśli więc słyszymy o "bolesnych kosztach reformy" - to w świetle powyższego należy się zgodzić, że musiały i muszą być aż takie. Jeśli kraj jest pogrążony w recesji, to znikoma mniejszość, która bogaci się w błyskawicznym tempie,  uzyskuje pieniądze nie z księżyca czy od podatników amerykańskich, ale z kieszeni ubożejących współobywateli. Słuszne zatem jest twierdzenie, że kluczem do przyszłości jest transpozycja** ustrojowa, a nie "łapanie złodzieja". Nie znajduje to dostatecznego zrozumienia w społeczeństwie, któremu zwraca się uwagę, że cechą niezrozumienia praw wolnego rynku, odziedziczoną po komunie jest mniemanie, że obecny niedostatek związany jest z tak zwanymi "aferami". Podkreśla to zwłaszcza, z niemalejącym od "okrągłego stołu" zaangażowaniem, armia Obrońców Wartości-bis. Jej ogromny, zasadniczy wpływ na opinię publiczną nie przynosi jednak proporcjonalnych skutków. W większości nieskorumpowani i bez przeszłości agenturalnej, Obrońcy Wartości-bis są bowiem, gdy odrzucić pozory, skoncentrowani na sobie. Widmo deklasacji, zwłaszcza utraty instytucjonalnego udziału w rządzie dusz powoduje, że typowy, zatrwożony O.W.-bis sam jest szczególnie podatny na manipulacje jak i gotowy, z właściwą tej klasie pychą kreować fikcję we wszystkich dostępnych środkach przekazu.

     Odbył się właśnie uroczysty, charytatywny koncert z udziałem wybitnego śpiewaka. W trakcie koncertu wybitny kardiochirurg podziękował raz jeszcze wybitnemu biznesmenowi za ofiarę (było o tym głośno), dzięki której zakupiono m.in. nici chirurgiczne.

      Przedtem było tak, że tamto państwo, zabierając obywatelom i oddając część na służbę zdrowia nie przyznawało się - jak to czyni skromny biznesmen***- że daje mało. Nikt też nie obliczał, ile z tego pośrednictwa państwo ma prowizji. Tak było przedtem. Jak jest teraz - każdy widzi w telewizji.

     8.01.1993
________________________

* To prezent dla wnuczka tow. Edwarda od szefa Radiokomitetu Macieja Szczepańskiego, zaksięgowany w budżecie telewizji. 

** Używano terminu "transformacja. Ja z rozmysłem napisałem:

transpozycja

1. «zmiana charakteru utworu, obiektu itp.; też: to, co powstało w wyniku takiej zmiany»

2. «opracowanie lub zagranie utworu muzycznego w innej tonacji niż ta, w której został napisany»

3. mat. «zmiana kolejności dwóch sąsiednich elementów ciągu lub dwóch kolumn albo wierszy macierzy» /Słownik PWN/.

*** Był to właśnie Aleksander Gawronik. Rzeczywiście powiedział do kamer: przepraszam,że daję tak mało. Śpiewak był wybitny, jak i wybitny był kardiochirurg. Profesor Religa tych nici potrzebował. Taki był klimat.