Alfabet "Solidarności"

Powstanie Solidarności

Nie ma błędu w stwierdzeniu, że Solidarność powstała latem 1980 r. W lipcu stanął Lublin, strajkował Świdnik,  potem do strajku przystępowały załogi większych zakładów w całym kraju i uzyskiwały obietnice spełnienia postulatów, głównie płacowych.  W sierpniu doszło do eskalacji – w Gdańsku, Szczecinie i na Śląsku powstały międzyzakładowe komitety strajkowe z postulatami wykraczającymi poza problemy ściśle bytowe.  W Stoczni Gdańskiej wysunięto postulat przyzwolenia władzy na  niezawisłe wobec rządu związki zawodowe; tam też ukazywał się strajkowy biuletyn z tytułem „Solidarność”. 

NSZZ”S” nie powstał jednak 31 sierpnia w wyniku porozumienia z komisją rządową; postulatu zgody na utworzenie jednego, ogólnopolskiego związku zawodowego nie było.  Gdańsk stał się wszakże stolicą społecznego ruchu , strajkujący w całym kraju pod koniec sierpnia deklarowali solidarność z Gdańskiem, to w Gdańsku był charyzmatyczny elektryk Wałęsa, który błyskawicznie uzyskał światową sławę i znany już w kraju inżynier Gwiazda jako wybitny negocjator z „naszej” strony.  Gdański MKS niezwłocznie przeniósł się ze Stoczni do przyznanej siedziby jako Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ. W kraju lawinowo zawiązywały się Komitety Założycielskie, deklarujące jedność z Gdańskiem, a nawet przedstawiciele zakładowych KZ przybywali do Gdańska, aby się tam  zarejestrować i - niejako legalizować. Po 31 Sierpnia w szerokim spektrum władzy zapanowała, można powiedzieć, konsternacja i dezorientacja. „Niezależne związki? Porozumienie? To dotyczy tylko Gdańska”. – słyszeli założyciele NSZZ w kraju.

17 września do Gdańska przybyły delegacje MKS (Strajkowych), MKR (Robotniczych) MKZ (Założycielskich),  z całego kraju. Do obrad zasiedli pojedynczy przedstawiciele, pozostali uczestniczyli bez  przywileju głosowania. Najpierw delegaci przedstawiali sytuację na swoim terenie, trwało to kilka godzin, potem debatowano nad "strategią". Po przerwie pojawił się wniosek o zgłoszenie do rejestracji jednego, ogólnopolskiego związku zawodowego. Wniosek złożyli Zbigniew Bujak (Mazowsze), Lech Dymarski (Wielkopolska) Zbigniew Przydział (Wrocław) i Jerzy Szulc (Wałbrzych). Było to – jak się okazało - po myśli większości delegatów, ale nie obyło się bez perswazji i gorącej dyskusji. Gospodarze, czyli przedstawiciele MKZ Gdańsk z Wałęsą na czele byli przeciwni. Znali się, byli „sprawdzeni w boju”, a obawiali się „inwazji” nieznanych czy nie do końca rozpoznanych ludzi z kraju. Dopuszczali wariant federacji związków regionalnych. Gdy argumentacja przechyliła się na korzyść wniosku, Wałęsa skorygował swoje stanowisko i wniosek poparł. Ostatecznie jednogłośnie uchwalono, że rejestrujemy jeden, wspólny związek. Karol Modzelewski, doradca MKZ Wrocław wniósł, aby związkowi nadać nazwę „Solidarność”, co przyjęto przez aklamację. Tak ukonstytuował się NSZZ”S”. Wkrótce był gotowy jego statut,  napisany pod kierunkiem mec. Jana Olszewskiego. 44 zgromadzonych delegatów (wśród nich autor hasła) podpisało, jako Komitet Założycielski, wniosek do Sądu Wojewódzkiego w Warszawie o rejestrację Związku wraz z załączonym statutem. Sygnatariusze ustanowili, że ich grono będzie  Krajową Komisją Porozumiewawczą  NSZZ”S” z przewodniczącym Wałęsą; wiceprzewodniczącymi zostali Andrzej Gwiazda i Ryszard Kalinowski z Elbląga. Praktycznie KKP pełniła funkcję władzy naczelnej Związku do jesieni r. 1981, gdy Zjazd Krajowy wybrał ponad 100-osobową Komisję Krajową.

                                            * * *

"Encyklopedia Solidarności":

19 XI 1980 KKP wyłoniła zespół przedstawicieli z 11 największych Regionów (Bydgoszcz, Gdańsk, Jastrzębie-Zdrój, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Wrocław), powszechnie nazywany jedenastką. Miał on za zadanie na dzień przed planowanym posiedzeniem KKP przygotowywać porządek obrad, projekty dokumentów itp.

12 II 1981 KKP powołała tymczasowe Prezydium. W jego skład weszli: L. Wałęsa, dwaj wiceprzewodniczący KKP – Andrzej Gwiazda i Ryszard Kalinowski, oraz Zbigniew Bujak (Mazowsze), Tadeusz Jedynak (Jastrzębie-Zdrój), Jan Rulewski (Bydgoszcz), Andrzej Słowik (Ziemia Łódzka), Stanisław Wądołowski (Pomorze Zachodnie – Szczecin) oraz – bez prawa głosu – sekretarz KKP Andrzej Celiński i K. Modzelewski jako rzecznik prasowy. Później, od IV 1981 funkcję rzecznika prasowego pełnił Janusz Onyszkiewicz, od X 1981 – Marek Brunné. W czasie tzw. kryzysu bydgoskiego przejściowo funkcję egzekutywy pełnił 11-osobowy Krajowy KS, w którego skład weszli: L. Wałęsa, Z. Bujak, A. Gwiazda, R. Kalinowski, A. Słowik, Andrzej Cierniewski, Lech Dymarski, Krzysztof Gotowski, Marian Jurczyk, Antoni Kopaczewski i Bogdan Lis. 

U góry: Sąd Najwyższy ostatecznie rejestruje NSZZ"S", po odrzuceniu przez sygnatariuszy postanowienia Sądu Wojewódzkiego (poniżej), który dokonał rejestracji, ale "twórczo" Statut uzupełnił, wpisując m.in. "kierowniczą rolę partii", rekompensując to wymazaniem prawa do strajku. Odwołanie od postanowienia SW wsparto godzinnym strajkiem ostrzegawczym w całym kraju.